Vroege Middeleeuwen. Strijd van burgers en vrije burgers.
Oude bronnen leren ons dat Waterland al heel vroeg (voor Julius Caesar) bewoond is door Waterlandse Friezen, ook wel Kleine Friezen of Mindere Friezen genoemd
Karel de Grote overwint de Friezen en dwingt hen het christendom aan te nemen. Hij stelt wetten in, bouwt kerken en sticht scholen. De Noordelijke Nederlanden worden na zijn dood onderdeel van het Duitse Rijk. De Duitse Keizer geeft delen van zijn grondgebied als leen aan hertogen en graven maar zij moeten hem wel als hun heer erkennen en ook de Keizer steunen in tijden van oorlog.
Dat gaat echter niet zonder slag of stoot. In Waterland voeren de graaf van Holland en streekgebonden edellieden strijd over wie de baas is over de bevolking. Wie mag lokale bestuurders benoemen en wie mag belastingen heffen of privileges verstrekken aan de lokale bevolking.
Graaf Floris V (1254-1296) weet in 1282 de West-Friezen definitief te onderwerpen na tien jaren oorlog.
Graaf Floris V, die de bijnaam ‘der Keerlen God’ heeft gekregen, boeren en vrije burgers steunt in hun strijd tegen de edelen. In Waterland is dat Jan Persijn, die de heerlijkheid Waterland bestuurt. In 1273 en 1274 breken verschillende massale boerenopstanden uit onder de Kennemers, West-Friezen en Waterlanders.
Ridder Jan Persijn is in die tijd heer van Waterland en Zeevang De boeren van Waterland verwoesten zijn slot Swanenburg bij Monnickendam.
De heer van Waterland kan slechts de rust en orde herstellen door in een oorkonde in december verschillende voorrechten of privileges te verstrekken aan de boeren van Waterland. Zo mag hij slechts op bepaalde momenten de ‘bede’, een lokale belasting, heffen. Ook kan hij de Waterlanders niet meer oproepen voor een heervaart (veldtocht) tegen de West-Friezen en hij mag zijn dwangburcht Swanenburg niet meer herbouwen.
In 1282 wordt Waterland een onderdeel van Holland als Jan Persijn zijn land verkoopt aan graaf FlorisV.
Slot Swaenenborgch
Raadhuis van de ban Ransdorp
De ban Ransdorp
De feitelijke macht wordt in de middeleeuwen en daarna tot 1815 in Waterland niet uitgevoerd door de graven van Holland maar door een door hen aangestelde baljuw, de hoogste bestuursambtenaar die zetelt in Monnickendam.
In dat baljuwschap heeft de ambachtsheerlijkheid Ransdorp een eigen lokaal bestuur. Het is verdeeld in vier kwartieren: Bloemendaal, Poppendam, Durgerdam en Holysloot. De eerste twee kwartieren vormen het dorp Ransdorp. Het grootste deel van het dorp Durgerdam bevat het kwartier van die naam. Holysloot vormt een eigen kwartier.
De ban Ransdorp wordt bestuurd door een schout met vier burgemeesters en vier schepenen, uit elk kwartier één. Daarnaast is er een vroedschap van 24 leden en een secretaris. Ieder kwartier levert zes vroedschapsleden.
De schout en secretaris worden gekozen door burgemeesters en vroedschappen, maar zij krijgen hun bevoegdheden en worden beëdigd door de baljuw van Waterland.
De Unie van Waterland
Deze Unie bestaat uit de zes bannen (bestuurlijke rechtseenheden) van Waterland: Broek in Waterland, Ransdorp, Schellingwoude, Zunderdorp, Landsmeer en Zuiderwoude. Zij werken al samen op het vlak van de waterhuishouding en besluiten nu hun krachten te bindelen in de strijd tegen de baljuw.
In 1619 sluiten zij de Unie, die het beste kan worden omschreven als een samenwerkingsovereenkomst.
De Unie heeft geen juridische of bestuurlijke bevoegdheden en heeft geen eigen functionarissen of ambtenaren in dienst. Elke ban stuurt twee afgevaardigden naar de jaarlijkse bijeenkomsten van de Unie, die afwisselend plaats vinden in een van de zes hoofddorpen van de bannen die deel uitmaken van de Unie.
Daar worden dan gezamenlijke afspraken gemaakt over dijkbeheer, handelszaken, een gezamenlijke Waterlandse ijk voor maten en gewichten en, indien noodzakelijk, rechtszaken tegen de baljuw.
Spreuk en wapen van de Unie van Waterland
Melkrobot
De landbouw wordt gemechaniseerd
Een apart verschijnsel tussen de twee wereldoorlogen
is de komst van seizoensarbeiders: ‘Drentse poepen’, Geldersmannen en uit Duitsland de hannekemaaiers.
Zij melden zich in Purmerend op de kaasmarkt met een plunjezak en een omgebonden zeis en komen in Waterland zes tot acht weken het gras maaien. Ingehuurd door de boeren van Waterland slapen zij in een van de bedsteden in de boerderij of in het hooi.
In heel Waterland neemt de boerenstand na WO II gestaag af. In 1966 is 60 procent van de bedrijven kleiner dan 15 ha en de helft van de bedrijfshoofden is ouder dan zestig jaa. Met de komst van de melkmachine stijgt wel het aantal koeien per bedrijf.
Dit wordt nog versterkt door de komst van de eerste melkrobots in 1992.
Vermindering boerenbedrijven na 1950
In Holysloot is het aantal boeren eveneens fors verminderd na WO II. In het begin van de twintigste eeuw staan bij het Bevolkingsregister nog 41 landmannen of veehouders ingeschreven en 18 boerenknechten of landarbeiders. In 1930 zijn er nog 29 veehouders.
Omstreeks 1950 zijn er nog 16 boerenbedrijven in het dorp Holysloot en vijf in de omgeving van Holysloot (Blijkmeer, Bloemendalergouw, Poppendammergouw/Aandammergouw en Rijperkolk).
Rond 1990 zijn er daarvan nog enkele overgebleven in het dorp. Buiten het dorp blijven meerdere boerderijen nog in bedrijf.
In 2018 zijn er nog drie boerenbedrijven over in het dorp: Arie Valk , Deef Kruse en Klaas Schouten. Zij hebben een beperkt aantal koeien. Arie Valk heeft zijn
land inmiddels verkocht en is opgehouden met boeren.
Klaas heeft zijn stal in Ransdorp, maar nog wel land in de buurt van het dorp. Deef boert nog steeds op de Dorpsstraat.
Cor Schoon brengt zijn koeien naar zijn land aan de overkant van het Die
Kaart van het grondgebruik van de boeren in Landelijk Noord (bron: De Stem van de Boer)
De toekomst van het boerenbedrijf
De toekomst van het boerenbedrijf staat in heel Nederland, en dus ook in Waterland, ter discussie.
Ineens zijn er Friese vlaggen te zien op de erven van boeren die Fryslân lijken te verkiezen als provincie voor hun boerenbedrijf. De media melden zelfs dat meer boeren weer zouden overwegen om te immigreren.
Maar in ‘De stem van de boer’, een brochure van de Werkgroep Agrariërs van de Centrale Dorpenraad van Landelijk Noord wordt een veel redelijker perspectief geschetst, dat misschien wel eens richtinggevend kan zijn voor de toekomst van de boeren in de veenweidegebieden. In die brochure wordt eerst vastgesteld dat er niet sprake is van hét boerenbedrijf maar dat iedere boer een verschillende bedrijfsvoering kent. Dat moet gerespecteerd worden in de discussies over de toekomst. Daarnaast blijkt dat in Landelijk Noord al heel veel boeren op verschillende manieren hun boerenbedrijf combineren met de zorg voor de natuur en het natuurlandschap. Dit komt duidelijk naar voren in de kaart die de Werkgroep heeft vervaardigd van het grondgebruik in 2018 van alle boeren in Landelijk Noord.
Meer dan de helft van de boeren is al actief bezig (vrijwillig of met contracten) met nestzorg voor de kwetsbare weidevogels zoals de grutto, met een uitgestelde maaidatum en met botanisch weiderand- en slootkantbeheer. Een fors aantal gebieden is omgezet in natuurgebied of plas-drasgebied.
Holysloot nu
De bestaansbronnen van de inwoners van Holysloot zijn vanaf 1950 en nog meer na 1980 ingrijpend veranderd. Vrije beroepen en dienstverleners van allerlei aard domineren. Ook komen mensen met creatieve en kunstzinnige beroepen (kunstschilder, pottenbakster, fotograaf, schrijver, acteur, coach) het dorpsleven verrijken. Daarnaast vestigt zich een aantal pensionado’s in het dorp, die het plattelandsleven verkiezen boven het drukke leven in de stad.
Een nieuwe dorpsgemeenschap ontstaat van oorspronkelijke bewoners en nieuwelingen, die elkaar treffen in het witte Kerkje dat naast de kerkdiensten op zondagmorgen steeds meer in gebruik is als sociaal- cultureel centrum.
Nieuwjaarsborrel 2020 in de Witte Kerk
Meer informatie
Het boek
Voor meer informatie en bronvermeldingen verwijzen wij naar het boek “Van Hoolesloot tot Holysloot”.
Bijdragen aan de site
Heeft u aanvullende informatie over dit of andere onderwerpen, dan nodigen we u van harte uit om deze met ons te delen.
Ook beeldmateriaal is zeer welkom.
De redactie besluit uiteindelijk of uw bijdrage een passende plek vindt op de website.
