Oudste en kleinste school

Als je Holysloot inrijdt, kom je eerst langs café-restaurant het Schoolhuis. Hoewel er al lang geen school meer is, is dit een duidelijke aanwijzing dat er ooit wel een school was. Lange tijd was dit een eenmansschool en het was voor school én meester een worsteling om het hoofd boven water te houden.  In een akte van 1599 wordt Jacob Claes Coster als schoolmeester van Holysloot genoemd. Aan een deel van de kinderen in Holysloot werd toen dus al onderwijs gegeven. Deze school was mogelijk de oudste school in de buurt van Amsterdam en zeker de kleinste. De school werd betaald uit kosterijgoederen, bezittingen die ooit waren geschonken ten behoeve van het inkomen van de koster. Rond 1800 was de schoolmeester in Holysloot koster, voorzanger, doodgraver én kruidenier. Daarnaast moest de meester ook nog de kerkenraad assisteren bij de administratie. Als salaris ontving hij  slechts 90 gulden per jaar. Dit salaris werd deels betaald door de diaconie en deels uit de omslag over de inwoners van Holysloot en uit indirecte belasting; bijvoorbeeld voor zakken tarwe, die in Holysloot geconsumeerd werden. Het was in ieder geval geen vetpot.

De Holyslootschool zoals die er in de eerste helft van de twintigste eeuw uitzag. Links achter de school is een stukje van de onderwijswoning te zien. (Collectie Historisch Centrum Amsterdam Noord)

Leren lezen met Aap-Noot-Mies op de Holyslootschool. Eind jaren twintig van de twintigste eeuw.
(Persoonlijk archief Martha Krüse)

Schoolstrijd rond Holysloot

De schoolstrijd ging niet aan Holysloot voorbij. Toen er aan het eind van de 19^e eeuw in de gemeente Ransdorp, waaronder ook Holysloot viel, collectes werden gehouden voor een School met den Bijbel stuitte dit op tegenstand. De collectanten waren bang dat ze met de hooivork verdreven zouden worden en in 1892 werden zij zelfs door Burgemeester Rijkens persoonlijk tegengehouden omdat het volgens de Armenwet verboden zou zijn. Na een klacht bij de minister van Binnenlandse Zaken kregen de collectanten een vergunning en is er uiteindelijk in Ransdorp toch een School met den Bijbel gekomen. De meeste protestanten bleven gewoon naar het openbare schooltje in Holysloot gaan. De gereformeerden gingen echter wel naar de School met den Bijbel en dit was een behoorlijke aderlating voor het kleine schooltje…

De school verhuist

Aan het eind van de 19e eeuw was meester Wit onderwijzer in Holysloot. Hij speelde een belangrijke rol in het dorp. Zo organiseerde hij hulpacties wanneer een boer financiële moeilijkheden had. Hij startte in een houten gebouw dat tot school en schoolhuis diende en links voor de pastorie stond. In 1874 verhuisde hij met zijn gezin naar het stenen gebouw, dat nu nog bekend staat als het Schoolhuis. Het stokje werd door verschillende meesters en juffen overgenomen. Zo stond in 1945 meester De Kat voor de klas. Deze meester kwam uit Amsterdam en ondernam iedere dag een hele reis: eerst met de tram naar Broek in Waterland, dan met de fiets naar het Die waar hij met het pontje werd overgevaren door de veerman.

Juffrouw Koelemeijer met haar klas (Persoonlijk archief Nel John-Fockens)

De onderwijzerswoning met links de zijkant van de school. (Beeldbank Stadsarchief Amsterdam)

Verbouwing laat op zich wachten

Tijdens de crisistijd, in de jaren ’30, begon het inmiddels erg oude schooltje bouwvallig te worden. In 1933 stellen B en W van Amsterdam de gemeenteraad daarom voor om een nieuw gebouw te bouwen en het bestaande gebouw in te richten als gymnastieklokaal. Daarnaast zou de onderwijzerswoning verbeterd moeten worden. Voor deze werkzaamheden zou dan een bedrag van 46.000 gulden beschikbaar worden gesteld. De Holysloters moesten echter nog 40 jaar op deze verbouwing wachten. Pas in 1973 heeft de gemeente een nieuwe school laten bouwen met twee lokalen: een voor de kleuters en een voor groep 1 t/m 6. De bestaande school is toen inderdaad omgebouwd tot gymzaal. Het schoolgebouw werd inmiddels ook gebruikt door verschillende clubs en de dorpsraad.

De school verdwijnt

In 1950 was de school in twee vertrekken verdeeld; een lokaal voor de kleuters en een lokaal voor groep 1 t/m 6. De school had toen al weinig leerlingen, waardoor er individueel onderwijs kon worden geven. Eind jaren ’60 waren er te weinig leerlingen waardoor de school toen officieel niet meer was toegestaan. Eens per 3 jaar moest er ontheffing worden aangevraagd. De school bestond toen nog uit één lokaal; om te kunnen gymmen moesten eerst alle tafels en stoelen weggehaald worden. In 1979 werd de knoop doorgehakt: vanwege het slinkend aantal leerlingen werd de school opgeheven. Vanaf dat jaar gaan de kinderen uit Holysloot in Ransdorp naar de basisschool. Het schoolgebouw in Holysloot bleef echter niet leeg achter. Al in 1978 werd peuterspeelzaal De Vrijbuitertjes opgestart en ook de dorpsraad en verschillende verenigingen bleven lang van het gebouw gebruik maken.

Meester Barendregt en zijn laatste klas van de Holyslootschool, 1979
(foto Eric Dix, Persoonlijk archief Nel John-Fockens)