Kunst verborgen tussen de weilanden
‘Het rijkste plantenplekje uit de buurt van Amsterdam, mooier nog dan ’t stukje tegenover het Muiderslot.’ Zo beschrijft de schrijver Jac. P. Thijsse in 1914 het veenlandschap rond het Kinselmeer en het Barnegat bij Holysloot. Een ideale stek voor een tekening of schilderij zou je denken, maar de afgelegen ligging van Holysloot vormde lange tijd een belemmering voor kunstenaars. Holysloot had desondanks een grote aantrekkingskracht en door de eeuwen heen hebben toch veel kunstenaars de moeite genomen om het dorp vast te leggen in tekeningen, schilderijen, foto’s en film. Daarnaast waren er in het dorp zelf ook creatievelingen te vinden die de mooiste kunstwerken maakten.
Zover bekend de oudste afbeelding van Holysloot, Cornelis Pronk, 1728. (Collectie Noord-Hollands Archief).
Twee spaarplaatjes uit het boek van Thijsse, Willem Wenckebach, 1914. (Zaans Museum, Zaandam, Collectie SBCEV).
Holysloot als verzamelobject
In de achttiende eeuw verschenen er voor het eerst enkele prenten van Holysloot. De oudst bekende afbeelding van het dorp werd in 1728 gemaakt door Cornelis Pronk. Naast deze prent zijn er nog ongeveer zeven pentekeningen en etsen uit deze tijd bewaard gebleven. Deze eerste afbeeldingen van Holysloot werden vaak gepubliceerd in combinatie met prenten van andere dorpen uit de regio. Tussen 1750 en 1775 publiceerde Frederik Willem Greebe bijvoorbeeld een ets van Holysloot, die vermoedelijk was gemaakt door de tekenaar Willem Writs, in een serie topografische prenten over de twaalf dorpen van Waterland.
Uit de negentiende eeuw hebben we nauwelijks kunstwerken van Holysloot kunnen vinden. Pas aan het begin van de twintigste eeuw was Holysloot weer op een tekening te zien. Willem Wenckebach maakte namelijk drie aquareltekeningen van het dorp voor het boek Langs de Zuiderzee van Jac. P. Thijsse. Dit boek werd in 1914 uitgebracht door koekjesfabrikant Verkade en men kon het illustreren, door plaatsjes te sparen bij producten van Verkade.
Kunstzinnige bezoekjes
Vanaf de tweede helft van de twintigste eeuw vonden kunstenaars steeds vaker hun weg naar Holysloot. Zo maakte de tekenaar Jan Deodatus in 1943 al enkele tekeningen van het dorp. Vele tekenaars volgden hem, waaronder Chris Schut en Theo Kroeze. In de jaren vijftig en zestig werd door snelle stedelijke veranderingen gevreesd voor het verdwijnen van karakteristieke stadsgezichten. Theo legde deze stadsgezichten daarom, in opdracht van het gemeentearchief van Amsterdam, vast in honderden tekeningen. Hieronder vielen ook de dorpen van Waterland. In 1959 stak Theo in de weekenden vaak met zijn gezin het IJ over om door dit gebied te fietsen. Waterland had een enorme aantrekkingskracht op hem en andere kunstenaars.
Tekening van de pastorie en de kerk, Theo Kroeze, 1959 (Stadsarchief Amsterdam, Collectie Janine Kroeze.)
Schilderij van koeien op een plat, Panos Sarafopoulos, 1993.
Holyslootse kunstenaars
De Holysloters zelf waren destijds zeker ook creatief te noemen. Sommigen maakten houtsnijwerk of bespeelden een muziekinstrument en ’s avonds werden er vaak liedjes gezongen. Een enkeling ging naar een schilderclubje in Ransdorp. Willem Fockens was naast zijn beroep als huisschilder ook in zijn vrije tijd vaak met verf in de weer. Graag schilderde Willem bestaande tekeningen na.
Al deze creatieve uitingen waren echter niet bedoeld om brood op de plank te brengen, maar werden gedaan naast de normale werkzaamheden. Vanaf de jaren zeventig kwamen er meer mensen in Holysloot wonen, die veel van hun tijd besteedden aan het maken van kunst. Panos Sarafopoulos was er daar een van. Hij werkte als suppoost in het Rijksmuseum, waar hij enkele schilders leerde kennen. Zij moedigden hem aan om zelf ook te gaan schilderen. Zonder twijfel heeft Panos uiteindelijk de grootste hoeveelheid schilderijen en tekeningen van Holysloot gemaakt.
In de jaren zeventig streken er een groot aantal beroepskunstenaars in Holysloot neer. Frits Vogels bijvoorbeeld, die als mimespeler en theatermaker betrokken was bij de oprichting van meerdere theatergezelschappen (o.a. BEWTH en SLeM) en daarnaast ook doceerde op onder meer de door hemzelf opgerichte School voor Bewegingstheater in Amsterdam. Samen met zijn vriendin, de meubelmaakster Hanninka Luitwieler, betrok hij een woning aan de Bloemendalergouw. De schuur ernaast werd verbouwd tot woonhuis door lichtkunstenaar Johan Vonk en fotograaf Willem Hekkema, die net als Frits aangesloten waren bij BEWTH. Ook de beeldend kunstenaar Barten van Elden betrok in deze tijd een woning in Holysloot en in 1977 volgde het gezin van Ina Bakker. Samen met haar man, twee kinderen en student Her Comis vestigde zij een heuse kunstenaarscommune in Holysloot. Bij Ina waren namelijk ook altijd cursisten over huis, die maar voor korte tijd bleven. Het dorp had best wat tijd nodig om hieraan te wennen.
Foto van Ina Bakker en Her Comis voor hun keramiekoven (Collectie Rachel Corner).
Vrolijke koeien door Imke Wichers (keramiek)
De hierboven genoemde kunstenaars hielden ook af en toe exposities. Panos stelde bijvoorbeeld werk ten toon in de schuur van zijn buurman en Ina organiseerde tussen 1996 en 1998 driemaal een benefiettentoonstelling. Imke Wichers, die in 1992 in Holysloot was komen wonen, leek het leuk om haar eigen beeldhouwwerken en sierraden tentoon te stellen. Ze sloot zich daarom aan bij de Open Atelierroute van Amsterdam. Door de afgelegen ligging van Holysloot leek het haar echter niet verstandig om dit alleen doen. Ze trommelde daarom de andere kunstenaars uit het dorp op en vanaf 2007 deden ze enkele jaren hier succesvol aan mee. Rond dezelfde tijd startte ze ook samen met dominee Mirjam Elbers het project Kunst in de Kerk.
Meer informatie
Het boek
Voor meer informatie en bronvermeldingen verwijzen wij naar het boek “Van Hoolesloot tot Holysloot”.
Bijdragen aan de site
Heeft u aanvullende informatie over dit of andere onderwerpen, dan nodigen we u van harte uit om deze met ons te delen.
Ook beeldmateriaal is zeer welkom.
De redactie besluit uiteindelijk of uw bijdrage een passende plek vindt op de website.